Mustafa Rakım (H. 1241-M. 1826)
Mustafa Râkım Türk hat sanatının en değerli şahsiyetlerinden biridir. Mustafa Râkım
Efendi H. 1171 (M. 1757) yılında Mehmet Kaptan adında bir zâtın oğlu olarak Ünye’de
dünyaya geldi. Kendisi yine meşhur hattat İsmail Zühtü Efendi’nin de kardeşidir. Çocukken
ağabeyi gibi İstanbul’a gelmiş, bir yandan medrese tahsilini sürdürürken bir yandan da hat
öğrenmeye başlamıştır. Hocaları Eğrikapılı Mehmet Râsim Efendi’nin talebelerinden Ahmet
Hıfzı Efendi’nin yetiştirdiği III. Derviş Ali Efendi ile ağabeyi İsmail Zühtü Efendi idi. On iki
yaşında iken icâzetini almıştır. Hat sanatında ilerledikten sonra kibar ailelerin çocuklarına
ders vermeye başladı. Bir taraftan da resim yapıyordu. III. Selim tahta çıktığı zaman onun bir
resmini yaparak kendisine takdim etmiş, bu resmi çok beğenen padişah Râkım Efendiye
müderrislik pâyesi vermiştir. Bu yoldan Saraya nüfuz eden Râkım Efendi Şehzâde
Mahmud’un yazı hocası oldu. Onun sayasinde II. Mahmud padişahlar arasında en iyi
hattatlardan biri haline gelmiştir. II. Mahmud hocasına büyük hayranlık duyuyor, saraya gelip
gidişinde onu hediyelere gark ediyordu. Bu arada kendi adına bastırdığı paranın resmini
yapmayı da vazife olarak ona vermişti. Râkım Efendi gördüğü büyük itibar sayesinde 1809 da
Molla pâyesiyle İzmir, 1814 de Edirne, iki sene sonra Mekke, 1818 de İstanbul Kadılığına tayin
edilmiş, 1823 de Anadolu Kazaskeri olmuştur.
Mustafa Râkım Efendi hat sanatında hocası ve ağabeyi İsmail Zühtü Efendinin
yolundan yürümüştür fakat onun ölümünden sonra kendisine mahsus olan yazı üslûbu ile
eser vermeye başlamıştır. Mustafa Râkım Efendi ayrıca Osmanlı Tuğrasını da derleyip
toplayarak ölçülü bir şekil vermiş, III. Selim, IV. Mustafa ve II. Mahmud için yaptığı Tuğralarda
kendisinden sonra değişmeyecek olan Tuğra biçimini ortaya koymuştur.
Mustafa Râkım’ın bıraktığı eserler arasında birçok mimari âbidelerin kitabeleri, mezar
taşı kitâbeleri, kıtalar, türlü levhalar vardır. Türk-İslâm eserleri Müzesinde lâtif bir Hilyesi
vardır. Topkapı Sarayı’nda IV. Mustafa ve II. Mahmud Tuğraları devrinin süslemesi ile
görülmektedir. II. Mahmud’un annesi Nakşıdil Sultan türbesi kapılarında ve içindeki kuşak
yazılar Râkım’ın şaheserleri sayılmaktadır. Ayrıca Tophane’deki Nusretiye Câmiinin kuşak
yazılarını da o yazmıştır. Eski Cihangir Câmiindeki kuşak yazısı câmiiyle birlikte yanmıştır.
Üstadın Tâlik hatla yazdığı kitabeleri de vardır. Zeynep Sultan Câmii arkasındaki çeşme
kitâbesi ve Miskinler kitâbesi bunlardandır.
Mustafa Râkım Efendi H. 1241 (M. 23 Mart 1826) günü vefat etti. Vasiyeti gereğince
Karagümrük tarafında Zincirlikuyu’daki arsada toprağa verildi; sonra eşi Emine Hanım burada
kendisi için bir türbe ve bir medrese yaptırmıştır ki şimdi yazılarından bazıları buradadır.
