Kazasker Mustafa İzzet Efendi (H. 1293-M. 1876)
Kazasker Mustafa İzzet Efendi Tosyalıdır. Destanağazade Mustafa Ağa’nın oğludur. H. 1216 (M. 1801) de doğdu. Babasının ölümünden sonra anası okusun diye onu İstanbul’a gönderdi. Fatih’de Başkurşunlu
Medresesinde çalışmaya başladı. Delikanlının sesi de çok güzeldi. Bir Cuma günü Sultan II.
Mahmud, Bahçekapısındaki, kendisinin yaptırdığı Hidayet Camiine gelmişti. Mustafa
Efendinin orada, müezzin mahfilinde güzel sesiyle Naatı Şerif okuyuşunu dinledi. Çok
beğendi. Yanındakilere, bu gencin terbiyesine itina edilmesini ve sonra Enderuna alınmasını
emretti. Üç sene Silâhdar Gazi Ahmet Paşazâde Ali Bey’in (Paşa) dairesinde bilgisini artırdı.
Bu arada yazı öğrenmeye başladı. Sonra Galata Sarayına nakledildi. Orada da üç sene
öğrenimini sürdürdü; Enderun’a alındı. Uzun zaman ney çaldı ve hanendelikle meşgul oldu.
Hamidiye Evkafı Kaymakamı Çömez Mustafa Vâsıf Efendiden Sülüs ve Nesih, Yesarizâde
Mustafa İzzet Efendiden Tâlik meşk ederek icâzet aldı. Anlaşıldığına göre Mustafa İzzet Efendi, musikide hüner sahibi, hem bestekâr, hem hanende olduğu için daima eğlence âlemlerinde aranan bir adam olmaktan pek hoşlanmıyor, asker olup bu meslekte ilerlemeyi tasarlıyordu. Fakat Sultan II. Mahmud kendisinden pek hoşlandığı için Padişahın yakınları onun asker olup Saraydan uzaklaşmasına meydan
vermediler. O da nihayet Hacca gitmek için izin istedi. Bu müsaadeyi koparınca Padişahın
yakını ve Nakşıbendi Şeyhlerinden Kayserili Ali Efendi ile birlikte Hicaz’a gitti. Orada
Nakşıbendi tarikatına girdi. Hicaz’dan sonra Mısır’a geçti. Orada yedi ay kadar kaldı. Sonra bir
gün, hiç kimseye haber vermeden İstanbul’a döndü. Mahmut Paşa Hamamı civarında bir ev
tuttu. Sarayın semtine bile uğramadı.
Sultan Abdülmecid tahta çıktıktan sonra Mustafa İzzet Efendi mesleğini değiştirmeye
karar verdi. Padişahtan Eyüp Câmii hatipliğini istedi; kabul edildi. Geçimine yardım olmak
üzere Lâ’Ii Câmii Evkaf Kaymakamlığı da buna eklendi. H. 1261 (M. 1845) de Sultan
Abdülmecid bir cuma günü Eyüp Câmiine gitti; hutbeyi Mustafa Efendiye okuttu, çok
beğendi. Kendisini İkinci İmam yaptı. Muhtelif tarihlerde Selânik, Mekke, İstanbul Kadılığı ve
1849’da Anadolu Kazaskerliği verildi. O sene Baş İmam oldu. Arkasından Rumeli Kazaskerliği
pâyesi tevcih edildi. Bir sene sonra da Şehzadelerin yazı hocası oldu. Nihayet Reisül Ülema,
Nakibül Eşraf ve Vekiller Meclisine memur olmak derecesine kadar yükseldi. H. 1293 (M.
1876) de vefat etti. Kaadirihane kabristanında toprağa verildi. Çok bilgili, her bakımdan
yakışıklı, hoşsohbet bir zat olan Mustafa İzzet Efendi zamanında musiki sevenler ve hattatlar
arasında “Kazasker Efendi” diye anılırdı. On bir Kur’an-ı Kerim, o kadar Delâil, otuzdan fazla
En’am, iki yüzden fazla Hilye, pek çok Kıt’a ve Murakka yazmıştır. Ayasofya Müzesinde asılı
duran, üzerlerinde Allah, Muhammed, Ebubekir, Ömer, Osman, Ali, Hasan ve Hüseyin yazılı
büyük levhalar onundur ve Hüsnühattaki gücünün şahididirler. Daha birçok âbidede yazıları
vardır. Yusuf Kâmil Paşa için yazmış olduğu Kur’an-ı Kerim’i görenlerin hayran kaldıkları
meşhurdur. Pek kıymetli hattatlar yetiştirmiştir: Şefik, Muhsinzade Abdullah, Vahdeti,
Abdullah Zühtü, Burdurlu Hafız Osman, Mehmet Hilmi ve İlmi Efendiler talebelerinin en
iyileridirler.
Kazasker Mustafa İzzet Efendi gençliğinde Tâlik hattıyla bir Kur’an-ı Kerim de
yazmıştır. İbnülemin Mahmut Kemal Bey “Son Hattatlar”ında bu Kur’an-ı yanlışlıkla
Yesârizâde’ye mal etmiştir. Hâlbuki Kazaskerin Tâlik ile yazdığı tek Kur’an’dır. İtinalı bir
rokoko tezhiple süslü idi.
